تاثیر کرونا و تحریم ها بر صنعت نفت و گاز ایران /تولید نفت‌خام، میعانات و مایعات گاز طبیعی ایران امسال ۱۳ درصد کاهش خواهد یافت

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، مؤسسه تحقیقاتی فیچ می‌گوید که تولید نفت خام، میعانات و مایعات حاصل از گاز طبیعی (ان جی ال) در سال ۲۰۲۰ کاهش ۱۳.۶ درصدی را تجربه خواهد کرد که این نشان‌دهنده تأثیر هم‌زمان تحریم‌ها و بیماری کرونا است.

مؤسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز (Fitch Solutions) این نکته را در آخرین به‌روزرسانی گزارش صنعت نفت و گاز که مختص سه‌ماهه سوم ۲۰۲۰ است مطرح کرد.

رادار اقتصاد این گزارش که به بررسی آخرین تحولات تأثیرگذار بر صنعت نفت و گاز ایران و دورنمای آن طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۹ می‌پردازد را در چند قسمت منتشر خواهد کرد. پیش تر ۱۰ قسمت از این گزارش منتشر شد که قسمت اول از اینجا، قسمت دوم از اینجا، قسمت سوم از اینجا، قسمت چهارم از اینجا، قسمت پنجم از اینجا، قسمت ششم از اینجا، قسمت هفتم از اینجا، قسمت هشتم از اینجا، قسمت نهم از اینجا، قسمت دهم از اینجا و قسمت یازدهم از اینجا قابل مشاهده است.

در قسمت دوازدهم و پایانی، جمع‌بندی تحلیل صنعت نفت و گاز ایران توسط فیچ ارائه شده و تأثیر بحران کرونا بر بخش نفت و گاز ایران نیز ارائه شده است.

در این قسمت آمده است که تقاضای گاز کمتر از تقاضای نفت در معرض آسیب کرونا است که رشد عرضه داخلی، توسعه مداوم زیرساخت‌ها و اتکای کمتر صنعت گاز به تقاضای بخش حمل‌ونقل از دلایل آن است.

مشروح قسمت دوازدهم گزارش در ادامه آمده است:

اعمال دوباره تحریم‌های ثانویه آمریکا در ۵ نوامبر ۲۰۱۸ و انقضای معافیت‌های تحریمی در ۲ می ۲۰۱۹، افق کوتاه‌مدت را برای ایران تیره کرده است. تولید نفت خام و میعانات در سال ۲۰۱۹ کاهش شدید سالانه را تجربه کرد و انتظار داریم این بخش در سال ۲۰۲۰ بیشتر تضعیف شود و سطح صادرات به شدت تحت تأثیر قرار بگیرد. بیماری کرونا مشکلات را دوچندان کرده و روند فعلی تأثیر زیادی بر تقاضای نفت چین از ایران در سه‌ماهه اول ۲۰۲۰ گذاشته است. بخش گاز از مصونیت نسبتاً بیشتری برخوردار است، اما این بخش نیز در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری خصوصی و خارجی آسیب خواهد دید.

موانع احتمالی جدی در راه صادرات، احتمالاً تولید گاز را در بلندمدت با محدودیت مواجه خواهد کرد. در حالی که بازار داخلی توسعه می‌یابد، رشد تقاضای انرژی در داخل با فشارهایی مواجه می‌شود، چه اینکه اقتصاد با تحریم‌های آمریکا دست‌وپنجه نرم می‌کند. رشد تقاضای نفت ایران در سال ۲۰۲۰ احتمالاً کاهش خواهد یافت که دلیل اصلی آن قطع یارانه سوخت توسط دولت در نوامبر ۲۰۱۹ و اختلالاتی است که برای فعالیت اقتصادی و سفر در اثر شیوع بیماری کرونا به وجود آمده است.

آخرین تحولات

· در ۵ نوامبر ۲۰۱۸ آمریکا به صورت یک‌جانبه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را بر بخش نفت این کشور اعمال نمود. این تحریم‌ها آثار شدید و مبسوطی بر بخش نفت و گاز ایران دارد که این آثار بعد از لغو معافیت‌های تحریمی در می ۲۰۱۹ تشدید هم شد.

· برآورد ما این است که تولید نفت خام، میعانات و مایعات حاصل از گاز طبیعی (ان جی ال) در سال ۲۰۱۹ به میزان ۳۹.۹ درصد کاهش یافته است، چرا که کاهش صادرات باعث انقباض تولید داخلی شده است. برای ۲۰۲۰ کاهشی دیگر به میزان ۱۳.۶ درصد به صورت سالانه را پیش‌بینی می‌کنیم که نشان‌دهنده تأثیر هم‌زمان تحریم‌ها و شیوع بیماری کرونا است.

· پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس همچنان به افزایش تولید داخلی ادامه می‌دهد. فاز سوم این پالایشگاه راه افتاده که ظرفیت تولید را به ۳۶۰ هزار بشکه در روز می‌رساند. با راه‌اندازی فاز چهارم که در دست اقدام است، ظرفیت به ۵۴۰ هزار بشکه در روز می‌رسد.

· در پیش‌بینی خود پروژه مهم تولیدی دیگری را اضافه نمی‌کنیم، چرا که شرکت ملی نفت ایران بیشتر بر مدرن‌سازی و به‌روزرسانی متمرکز شده است.

· تقاضای نفت داخلی به‌موازات کوچک شدن اقتصاد تحت‌فشار قرار گرفته، فروش خودرو با رکود مواجه است و نرخ بهره‌برداری در تجهیزات پتروشیمی نیز کاهش می‌یابد. تقاضا در سال ۲۰۲۰ کاهش دیگری را تجربه خواهد کرد که دلیل آن قطع یارانه سوخت است که در نوامبر ۲۰۱۹ به اجرا گذاشته شد و نیز اختلال در فعالیت اقتصادی و مسافرت‌ها که در نتیجه بیماری کرونا پدید آمد. پیش‌بینی ما در حال حاضر کاهش ۱۰ درصدی سالانه تقاضای داخلی است.

· تولید گاز به رشد خود ادامه می‌دهد و رشد استخراج در میدان عظیم پارس جنوبی این روند را تقویت می‌کند. سکوهای آخر فاز ۱۴ و ۱۳ و سومین سکو از چهار سکوی فازهای ۲۲ تا ۲۴ در نیمه اول ۲۰۲۰ وارد مدار شده‌اند.

· فاز آخر میدان یعنی فاز ۱۱ بعد از خروج توتال و شرکت ملی نفت چین از پروژه با مشکل مواجه است. شرکت داخلی پتروپارس عملیات را به دست گرفته است، اما توان تکمیل پروژه را ندارد. با این حال فعالیت حفاری برای بخش اول توسعه فاز ۱۱ قرار است در ماه ژوئن آغاز شود.

تأثیر کرونا بر جهان

سه‌ماهه دوم ۲۰۲۰ دوره‌ای حیاتی نه صرفاً برای بازارهای نفت بلکه برای اقتصاد جهانی است، چرا که در این بازه آثار بیماری کرونا در سراسر جهان آشکار می‌شود. پاسخ مسئولان به شیوع ویروس متفاوت بوده است، اما اکثر کشورها سفر را محدود و جمعیت را به یکجا ماندن مجبور می‌کنند تا ویروس را کنترل نمایند. این تدابیر اقتصاد جهانی را به کسادی کشانده و شوک‌هایی را هم در عرضه و هم در تقاضا برای اقتصاد جهانی به وجود آورده است.

تیم بررسی جهانی فیچ بر این عقیده است که اقتصاد جهان در سال جاری میلادی دچار کسادی شده و رشد اقتصادی بین صفر و منفی پنج دهم درصد است که البته این رشد می‌تواند با توجه به باقی‌ماندن ریسک‌های کاهنده باز هم کاهش یابد. معتقدیم اقتصاد جهانی در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۰ می‌تواند شروع به خروج از رکود کند و دلیل آن نیز این است که کسادی‌هایی که از سال ۱۹۴۸ اتفاق افتاده همگی ۱۰ تا ۱۲ ماه طول کشیده‌اند. با این حال این برآورد به توانایی دولت‌ها در مهار ویروس تا ماه می بستگی دارد.

اقدامات بی‌سابقه برای مهار ویروس باعث کاهش مصرف جهانی سوخت شده که این روند در برخی موارد تا ۲۵ درصد میزان تقاضا در سال ۲۰۱۹ را شامل شده و سفر هوایی و آمدوشدهای روزمره تقریباً به نقطه سکون رسیده است. به هم ریختن قرارداد کاهش تولید اوپک در اوایل مارس امسال فشار کاهنده بیشتری بر قیمت نفت وارد کرد و برنت به پایین‌ترین سطح خود در دو دهه گذشته رسید. سطح انبار سازی نفت در جهان در ماه‌های پیش رو به مرز ظرفیت فیزیکی می‌رسد که این باعث کاهش شدید قیمت و اجبار تولید کنندگان به کاهش تولید می‌شود. توقف این فرایند شاید با اقدام آمریکا در اجبار اوپک به توافق دوباره برای کاهش تولید ممکن گردد. نفت شیل آمریکا به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و قیمت‌ها در بسیاری موارد به کف رسیده‌اند. چند شرکت احتمالاً کار را متوقف کنند، چه اینکه کاهش هزینه‌ها فایده چندانی برای شرکت‌های شدیداً مقروض نخواهد داشت. کاهش تولید از ناحیه اوپک پلاس و برخی بازیگران جدید نظیر آمریکا می‌تواند افزایش قیمت را ممکن کند، اما قبل از چنین توافقی باید مسائل متعدد سیاسی، حقوقی و فنی حل شوند. به‌علاوه، کاهش ۱۰ میلیون بشکه در روز تقاضای نفت تأثیر چندانی در مقابله با کاهش تقاضای ۲۵ میلیون‌بشکه‌ای در سه‌ماهه دوم سال جاری نخواهد داشت و بازارها را همچنان نامتعادل خواهد گذاشت.

عدم قطعیت همچنان عنصری مهم در پیش‌بینی ما در خصوص بازار جهانی نفت خواهد بود و در حالی که ما از بهترین داده‌ها در این زمینه استفاده می‌کنیم، اما شرایط همچنان سیال خواهد بود و داده‌های جدیدی در دسترس قرار می‌گیرد و ابعاد تأثیر وارد شده بر عرضه و تقاضا بروز و ظهور بیشتری در جریان‌های موجود پیدا خواهد کرد. به علاوه، مدل‌سازی شرایط آتی به دلیل محدودیت داده‌ها و نبود موارد مشابه تاریخی برای استانداردسازی فرضیات، کار دشواری است. با توجه به این مسئله، بسیاری از پیش‌بینی‌های ما در حوزه نفت و گاز در طول هفته‌ها و ماه‌های پیش رو دچار تغییر خواهد شد.

تأثیر کرونا بر ایران

· اگرچه تولید نفت ایران قرار است با کاهشی تند در سال جاری میلادی همراه باشد (منفی ۱۵ درصد)، اما این کاهش بیشتر به دلیل تحریم‌های ثانویه آمریکا است. واشنگتن انقضای معافیت‌های تحریمی برای واردات نفت ایران را در ماه می ۲۰۱۹ اعلام نمود که این باعث کاهش حجم صادرات و بسته شدن چاه‌های نفت شده و این بر رشد سالانه در سال ۲۰۲۰ تأثیر می‌گذارد.

· با این حال بیماری کرونا بر عایدی‌ها نیز تأثیر دارد. قبلاً پیش‌بینی ما کاهش ۱۱.۵ درصدی درآمد بود، اما این کاهش را بیشتر کرده‌ایم. به اجرا گذاشتن سیاست مهار ویروس تقاضای نفت ایران را در نیمه اول سال کاهش داده است، خصوصاً از ناحیه چین. این مسئله باعث کاهش بیش از پیش پیش‌بینی تولید شده است.

· شیوع ویروس تأثیر بیشتری بر سمت تقاضا دارد، به طوری که پیش‌بینی ما کاهش ده‌درصدی مصرف نفت ایران در سال جاری میلادی است.

· باز هم بیماری کرونا تنها عامل تأثیرگذار نیست و ما قبلاً نیز پیش‌بینی تقاضا در نیمه اول ۲۰۲۰ را کاهش داده‌ایم که این نشان‌دهنده تأثیر قطع ناگهانی و پیش‌دستانه یارانه بنزین در ماه نوامبر ۲۰۱۹ است. پیش‌بینی قبلی از کاهش پنج درصدی تقاضا به صورت سالانه حکایت داشت.

· تقاضای گاز کمتر از تقاضای نفت در معرض آسیب کرونا است که ازدیاد منابع عرضه داخلی، توسعه مداوم زیرساخت‌ها و اتکای کمتر بر تقاضای بخش حمل‌ونقل از دلایل آن است.

· با این حال، پیش‌بینی خود از تقاضای گاز در ۲۰۲۰ را نیز کاهش داده و از رشد ۸ درصدی به رشد ۳ درصدی رسانده‌ایم.

پیش‌بینی تولید و مصرف نفت