بزرگ‌ترین تفاهمنامه اقتصادی تاریخ ایران/۴۰ میلیارد دلارِ روس‌ها برای توسعه صنعت نفت ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از روزنامه ایران تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری با شرکت گازپروم روسیه در روزی به امضا رسید که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای نشستی با همتایان ایرانی و ترکیه ای خود وارد تهران می‌شد. رسانه‌های بین المللی این موضوع را نقطه عطفی در عرصه نفت و گاز دانستند. رویترز در گزارشی نوشت: «ایران پس از روسیه دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد، اما تحریم‌های ایالات متحده مانع دسترسی به فناوری و کندی توسعه صادرات گاز آن شده است. جنگ روسیه و اوکراین قیمت انرژی را به سطوح بالایی رسانده که به افزایش هزینه‌های زندگی و افزایش تورم مصرف‌کننده انجامیده است. گازپروم به شرکت ملی نفت ایران در توسعه میادین گازی کیش، پارس شمالی و جنوبی و همین طور شش میدان نفتی کمک خواهد کرد. گازپروم همچنین در تکمیل پروژه‌های گاز طبیعی مایع (LNG) و ساخت خطوط لوله صادرات گاز مشارکت خواهد داشت. 
روز گذشته بزرگ‌ترین سند سرمایه‌گذاری خارجی کشور به امضا رسید. یک تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه منعقد شد که تاکنون در تاریخ صنعت نفت و حتی فراتر از آن، در تاریخ اقتصاد کشور بی سابقه بوده است؛ آن هم این حجم سرمایه‌گذاری توسط یک شرکت خارجی در یک صنعت کشور. با امضای این سند، حجم تفاهمنامه‌ها و قراردادهای داخلی و خارجی صنعت نفت در ۱۰ ماه اخیر از مرز ۷۰ میلیارد دلار عبور کرد؛ ۷۰ میلیارد دلاری که حدود نیمی از نیاز صنعت نفت در زمینه سرمایه‌گذاری را تأمین خواهد کرد و آثار آن در کمتر از ۱۰ سال آینده نمایان خواهد شد.  
نیاز ۱۶۰ میلیارد دلاری صنعت نفت
سال‌هاست که عنوان می‌شود صنعت نفت برای آنکه سرپا بماند و توسعه را نیز ادامه دهد به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، اما عملاً در ۱۰ سال اخیر حجم سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت به ۱۰ میلیارد دلار هم نرسید؛ بویژه هشت سال دولت قبل که کشور در انتظار اجرای برجام و «اف‌ای‌تی‌اف» ماند.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در مراسم امضای تفاهمنامه با گازپروم، اظهار کرد: «بر اساس برنامه‌های تولید نفت و گاز، پیش‌بینی شده است که در افق ۱۴۰۸ با انجام ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، ظرفیت تولید روزانه نفت به ۵.۷ میلیون بشکه و ظرفیت تولید گاز به ۱.۵ میلیارد مترمکعب در روز برسد.»
به گزارش شانا، محسن خجسته‌مهر ادامه داد: «این سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری بخشی از آن ۱۶۰ میلیارد دلار و برای افزایش تولید نفت و گاز است. همچنین بیانگر آن است که ایران و روسیه متعهد به تأمین پایدار انرژی هستند.»
معاون وزیر نفت با اشاره به سابقه همکاری‌های نفتی ایران و روسیه در ماه‌های اخیر تصریح کرد: «هم‌اکنون ۴ میلیارد دلار قرارداد با شرکت‌های مختلف روس برای سرمایه‌گذاری اجرا شده و سرمایه‌گذاری خارجی دولت رئیسی از این بابت با جهشی خیره‌کننده روبه‌رو است.»
خجسته‌مهر عنوان می‌کند: «امضای تفاهمنامه با گازپروم جزو بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت ایران است و شرکت ملی نفت ایران از هیچ فرصت سرمایه‌گذاری چشمپوشی نمی‌کند.»
 گاز پروم کدام بخش‌ها را توسعه می‌دهد؟
به گفته معاون وزیر نفت، همسو با دستور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مدیران ارشد گازپروم هفته گذشته در تهران حضور یافتند و مذاکرات سازنده‌ای با شرکت ملی نفت داشتند که نتیجه آن تفاهم در زمان کوتاه و فشرده درخصوص این مذاکرات بود. خجسته‌مهر می‌گوید: «این جدیت بیانگر اراده دو طرف برای سرعت بخشیدن به سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز و زنجیره‌های مرتبط است.»
بر اساس تفاهمنامه، توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی، فشارافزایی میدان پارس جنوبی، توسعه شش میدان نفتی، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، سوآپ گاز و فرآورده نفتی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه از جمله مهم‌ترین محورها هستند.
حالا قرار است با امضای این تفاهمنامه، مذاکرات فنی و اقتصادی در کمترین زمان با سازوکاری که در شرکت ملی نفت ایران و گازپروم دیده شده، آغاز شود. اما گازپروم دقیقاً کدام بخش‌ها را توسعه می‌دهد؟
به گفته خجسته‌مهر، توسعه میدان گازی کیش و پارس شمالی از جمله محورهای این تفاهمنامه است که با توسعه و سرمایه‌گذاری حدود ۱۰ میلیارد دلاری در این دو میدان بیش از ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز تولید خواهد شد. فشارافزایی در میدان پارس جنوبی برای نگهداشت و افزایش تولید نیز بسیار مهم و حیاتی است که در بزرگ‌ترین میدان گازی دنیا با حدود ۱۵ میلیارد دلار ارزش انجام می‌شود. سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، تعریف بسته انتقال فناوری با مراکز فناوری و پژوهشی گازپروم از دیگر محورهای این تفاهمنامه است. توسعه شش میدان از جمله منصوری، آب تیمور، کرنج، آذر و چنگوله نیز در این تفاهمنامه آمده است. این میادین به توسعه هفت میدان که پیش از این طرح توسعه آن با روسیه در قالب قرارداد ۴ میلیارد دلاری امضا شده بود، اضافه می‌شوند.  
رقابت در جنوب، صف‌آرایی روسی و اروپایی
با امضای این تفاهمنامه ایران می‌تواند فشارافزایی در میدان پارس جنوبی، نگه‌داشت و افزایش تولید در این میدان مهم مشترک را دنبال کند. در همین حال گاز تولیدی را با تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی به هر نقطه از جهان صادر کند. تحقق این موضوع، ایران را در برداشت گاز از میدان مشترک با قطر یعنی پارس جنوبی -همگام با رقیب میدان- جلو خواهد برد. اخیراً قطر با پنج شرکت نفتی از جمله شل، توتال انرژی، اِنی، اکسان‌موبیل و کونوکو فیلیپس قرارداد توسعه ۲۹ میلیارد دلاری افزایش تولید از میدان گنبد شمالی (پارس جنوبی) را امضا کرد.
یک مقام آگاه در وزارت نفت که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، به «ایران» می‌گوید: «حضور گازپروم در جنوب، علاوه بر توسعه و افزایش تولید نفت و گاز کشور، پاسخی راهبردی از سوی روسیه به اروپایی است که دارد قراردادهای راهبردی با قطر می‌بندد. ما با روسیه هم رقیب هستیم اما به نوعی همکار نیز هستیم. در بخش گاز همکاری غلبه دارد و در نفت رقابت. البته در نفت هم می‌توان همکاری کرد که به دنبال الگوهای همکاری در این بخش هستیم.»
 ظرفیت توسعه همکاری با روس‌ها به میزان ۴۰ میلیارد دلار دیگر
اگرچه شرکت‌های روس در ماه‌های اخیر نزدیک به ۴۵ میلیارد دلار تفاهمنامه و قرارداد برای حضور در صنعت نفت ایران را امضا کرده‌اند اما باز هم ظرفیت توسعه همکاری‌ها وجود دارد.
در این باره، احمد اسدزاده، معاون وزیر در امور بین‌الملل و بازرگانی در گفت‌وگو با «ایران» بیان می‌کند: «برآورد می‌شود که همکاری‌ها میان ایران و روسیه را تا ۴۰ میلیارد دلار دیگر فقط در بخش بالادستی صنعت نفت، فروش کاتالیست و محصولات پتروشیمی می‌توان گسترش داد. تجارت گاز در منطقه و انتقال فناوری سرفصل بسیار مهمی در روابط ایران و روسیه است.»
بر این اساس، کارشناسان بر این باورند با تفاهمنامه‌ای که روز گذشته به امضا رسید، از این پس روسیه یکی از شرکای راهبردی صنعت نفت کشور خواهد بود و بخش قابل توجهی از عقب‌ماندگی توسعه‌ای سال‌های اخیر را جبران خواهد کرد. اگرچه درهای صنعت نفت به روی تمام کشورها و سرمایه‌گذاران بین‌المللی باز است.