به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد ۵ ماه پس از اعلان توافق ایران و عربستان در پکن، وزیر خارجه جمهوری اسلامی روزهای پایانی هفته جاری به ریاض سفر می‌کند. حسین امیرعبداللهیان روز دوشنبه ۲۳ مرداد-۱۴ اوت در جریان یک نشست خبری سفر به عربستان را تایید کرد، اما اشاره‌ای به جزئیات سفر از جمله روز و محتوای آن نکرد.
با این حال یک منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، جزئیات بیشتری را از سفر امیرعبداللهیان به عربستان اعلام کرد و در خبری اختصاصی به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: این سفر برای روز پنج‌شنبه ۲۶ مرداد- ۱۷ اوت برنامه‌ریزی شده و ملاقات با محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی- با توجه به ملاقات وزیر خارجه عربستان با رئیس‌جمهور ایران- تنظیم شده است. با توجه به سفر چندساعته وزیر خارجه عربستان به تهران، به نظر می‌رسد که سفر وزیر خارجه ایران به عربستان نیز بسیار کوتاه خواهد بود.
این دیدار که در پاسخ به سفر ۲۷ خرداد فیصل بن فرحان وزیر خارجه پادشاهی سعودی به تهران صورت می‌گیرد، نخستین سفر رسمی یک مقام بلندپایه جمهوری اسلامی به عربستان پس از نزدیک به دو دهه محسوب می‌شود. آخرین دیدار رسمی دوجانبه مقامات تهران و ریاض به ملاقات محمود احمدی‌نژاد با مرحوم ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان سعودی در اسفند ۱۳۸۵ بازمی‌گردد. اگرچه احمدی‌نژاد پیش و پس از این تاریخ چهار بار دیگر به عربستان سفر کرد، اما عمده این دیدارها غیررسمی و برای شرکت در نشست سازمان همکاری اسلامی در جده یا مراسم تشییع مقامات بلندپایه عربستان سعودی بوده است. همان‌طور که محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران ۴ بهمن ۱۳۹۳ برای مراسم تشییع جنازه ملک عبدالله از داووس عازم ریاض شد.
در صورت ملاقات سطح بالای امیرعبداللهیان با محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی و پادشاه آینده عربستان به عنوان یک نقطه عطف، می‌توان انتظار داشت روابط احیاشده تهران و ریاض سرعت بیشتری به خود بگیرد. با توجه به افتتاح و فعالیت رسمی سفارتخانه‌های دو کشور این مساله محتمل به نظر می‌رسد. اواخر هفته گذشته عربستان فعالیت سفارت خود در تهران در هتل اسپیناس پالاس سعادت آباد را به‌طور رسمی آغاز کرد و روز گذشته نیز با برافراشتن پرچم خود بر فراز سرکنسولگری این کشور در مشهد به فعالیت آن رسمیت بخشید.
آغاز ماموریت سفیر ایران در ریاض
در همین خصوص حسین امیرعبداللهیان در نشست خبری با تایید فعالیت رسمی سفارتخانه و کنسولگری عربستان در ایران از آغاز فعالیت دیپلماتیک سفیر ایران در ریاض خبر داد. وی گفت: طی روزهای آینده سفرای ایران و عربستان مستقر می‌شوند. سفیر ما در سفری که در روزهای آینده به ریاض خواهم داشت، وارد پایتخت عربستان خواهد شد و ماموریت خود را به‌طور رسمی همزمان با ورود به عربستان شروع خواهد کرد. امیرعبداللهیان افزود: سفیر عربستان هم که سفیر سابق این کشور در عمان است به زودی به ایران آمده و در تهران مستقر می‌شود؛ کادرهای دیپلماتیک در دو کشور مستقر هستند و همه خدمات کنسولی و اقدامات سیاسی لازم بین دو کشور انجام می‌شود.
وزیر امور خارجه در خصوص تاخیر در اعزام سفرای ایران و عربستان نیز تصریح کرد: طولانی شدن استقرار سفرای دو کشور فقط به موضوعات ساده ربط دارد. در جهان عرب به مناسبت عید قربان و عید فطر تعطیلاتی طولانی دارند، همچنین به دلیل گرمای شدید تابستان در منطقه، تعطیلات تابستانی برخی از این کشورها با تعطیلات عید قربان پیوند می‌خورد و بنابراین دلیل تاخیر این است که ما نمی‌توانستیم سفیر را به کشوری بفرستیم که چند ماه برای تقدیم استوارنامه خود معطل بماند. سفیر تعیین‌شده ایران در عربستان علیرضا عنایتی مدیرکل خلیج فارس وزارت خارجه است که آخر هفته جاری در ریاض مستقر می‌شود.
روزنامه «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر و به تاریخ ۲۷ فروردین در گمانه‌زنی از گزینه‌های احتمالی سفارتخانه ایران به عنایتی به عنوان گزینه قطعی اشاره کرده بود. «دنیای‌اقتصاد» در این تاریخ نوشت: انتخاب محتمل و در عین حال به روایتی قطعی‌ترین گزینه مطرح برای تصدی سفارت ایران در ریاض علیرضا عنایتی مدیرکل کنونی خلیج‌فارس و دستیار حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه است که یکی از اعضای اصلی و ثابت تیم ایرانی مذاکره‌کننده با عربستان در طول دو سال گذشته بوده است. مذاکراتی که از فروردین ۱۴۰۰ به میزبانی بغداد آغاز و نهایتا ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ با ابتکار و میزبانی پکن منجر به آغاز دوباره روابط ایران و عربستان شد. بنابراین نقش‌آفرینی وی در این مذاکرات که نیروی ثابت وزارت امور خارجه در این گفت‌وگوها بوده، او را به عنوان گزینه محتمل‌تر راهی ریاض خواهد کرد.
عنایتی از اوایل روی کار آمدن دولت حسن روحانی یعنی اردیبهشت ۱۳۹۳ راهی کویت شد و در سال ۱۳۹۶ متاثر از فضای تنش‌های ایران و عربستان پس از برجام و اتهام و ادعای دولت کویت مبنی بر دخالت ایران در پرونده «گروهک العبدلی»، تعداد دیپلمات‌های ایرانی در این کشور کاهش پیدا کرد و علیرضا عنایتی نیز ظرف ۴۸ روز فرصت داشت تا به ایران بازگردد. با بازگشت او به تهران به عنوان مدیرکل خلیج فارس جایگزین محمد فرازمند شد که راهی ماموریت سفارت ایران در ترکیه شد.
چشم‌انداز
در شرایط کنونی که احیای روابط ایران و عربستان به سفرهای دوجانبه مقامات بلندپایه دو کشور و بازگشایی و فعالیت رسمی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها رسیده است، انتظار این است که سایر سطوح روابط به‌ویژه بعد اقتصادی نیز فعال شده و زمینه برای رفت و آمدهای تجار و بازرگانان، از سرگیری پروازها، فعالیت بنادر و... نیز فراهم شود. پیش‌تر وزیر امور خارجه ایران ۹ خرداد ماه در گفت‌وگو با فیگارو با تاکید بر اینکه روابط ایران و عربستان یک توافق تاکتیکی نیست، گفت: ریاض، سرمایه‌گذاری اقتصادی در ایران را در اولویت قرار داده است. وی در پاسخ به این سوال که با وجود تحریم‌ها علیه ایران، عربستان چطور می‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کند؟ گفت: «تحریم علیه ایران همیشگی نیست. در چارچوب قوانین بین‌المللی، ما همواره احتمالات و امکاناتی در اختیار داریم.»
در نشست خبری مشترک دو وزیر خارجه در تهران به تاریخ ۲۷ خرداد ماه نیز امیرعبداللهیان تاکید کرد ما در خصوص اهمیت تشکیل کمیته‌های مشترک سیاسی و مرزی و اقتصادی و مبارزه با قاچاق مواد مخدر از جمله همکاری در حوزه محیط‌زیست اتفاق نظر داریم و پس از تایید توافقات دو وزیر توسط مقامات عالی دو کشور در مسیر اجرای توافقات فی‌مابین اقدام خواهیم کرد. وزیر اقتصاد ایران نیز ۲۸ اردیبهشت ماه از سفر قریب‌الوقوع هیات‌هایی اقتصادی از کشورمان به عربستان سعودی خبر داد و گفت که ریاض از نقشه راه پیشنهادی برای تعاملات اقتصادی دو کشور استقبال کرد. احسان خاندوزی اولین مقام رسمی ایران بود که پس از توافق تهران و ریاض برای شرکت در نشست سالانه بانک توسعه اسلامی به جده سفر کرد.
تشکیل فروم‌های اقتصادی و مهم‌تر از آن تشکیل کمیسیون مشترک روابط دوجانبه می‌تواند به روابط ایران و عربستان سرعت بیشتری بدهد و در بعد اقتصادی نیز شاهد افزایش سطح تجارت کنونی که رقم آن ۱۶میلیون دلار است، باشیم. بنابراین آن‌گونه که برخی کارشناسان سعودی نیز تاکید می‌کنند ارزش افزوده روابط ایران و عربستان در مقطع کنونی به نسبت مقاطع پیشین، جدا از مباحث و مسائل سیاسی و امنیتی، متغیر اقتصاد است که با توجه به رشد تولید ناخالص داخلی عربستان و تعریف برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰، باید از آن فرصت‌های مطلوب‌تری را به‌عنوان ضمانت‌بخشی به توافق و موثرتر کردن آن طلب کرد تا بتواند تعادل لازم به روابط تهران و ریاض پس از امضای توافق به میزبانی چین بازگردد.
نظر شما