به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، مؤسسه تحقیقاتی فیچ پیش‌بینی می‌کند که تکمیل پروژه خط لوله ایران-عمان و ایران-پاکستان می‌تواند موجب جهش تولید و صادرات گاز ایران از سال ۲۰۲۲ به بعد شود.
فیچ از ترکیه، عراق، ارمنستان و آذربایجان به عنوان دیگر مشتریان مهم گاز ایران در منطقه نام می‌برد.
مؤسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز (Fitch Solutions) این نکته را در آخرین به‌روزرسانی گزارش صنعت نفت و گاز که مختص سه‌ماهه سوم ۲۰۲۰ است مطرح کرده است.
رادار اقتصاد این گزارش که به بررسی آخرین تحولات تأثیرگذار بر صنعت نفت و گاز ایران و دورنمای آن طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۹ می‌پردازد را در چند قسمت منتشر خواهد کرد. پیش تر شش قسمت از این گزارش منتشر شد که قسمت اول از اینجا، قسمت دوم از اینجا، قسمت سوم از اینجا، قسمت چهارم از اینجا، قسمت پنجم از اینجا و قسمت ششم از اینجا قابل مشاهده است.
در قسمت هفتم، پیش‌بینی فیچ از آینده تجارت گاز طبیعی و گاز طبیعی مایع ایران ارائه شده است.
در این قسمت آمده که گاز طبیعی مایع نقش مهمی در رساندن گاز ایران به اروپا و آسیا ایفا خواهد کرد، چرا که احداث خط لوله گاز از ایران به اروپا یا مناطق دیگر توجیه اقتصادی چندانی ندارد.
مشروح قسمت هفتم گزارش در ادامه آمده است:
ایران می‌بایست مشتریان بیشتری برای گاز خود از میان کشورهای همسایه پیدا کند و از ظرفیت جدید تولید حداکثر استفاده را ببرد. احداث خط لوله به عمان که در حال اجرا است، در حال حاضر مهم‌ترین تحول در این زمینه قلمداد می‌شود.
آخرین تحولات
· ایران همچنان به گاز طبیعی مایع به عنوان مسیری برای بهره‌برداری اقتصادی از منابع داخلی نگاه می‌کند، اما با وجود تحریم‌ها افزایش تولید گاز طبیعی مایع ایران غیرمحتمل به نظر می‌رسد، چرا که احتمالاً چنین پروژه‌ای نیاز به فناوری و سرمایه‌گذاری بین‌المللی خواهد داشت.
· آمریکا علی‌رغم تشدید تنش با ایران باز هم معافیت عراق برای واردات گاز از ایران را تمدید کرده است، اما این معافیت تنها برای ۳۰ روز تمدید شده که نسبت به تمدیدهای ۴۵ و ۹۰ و ۱۲۰ روزه قبلی بسیار کمتر است.
· تنش میان واشنگتن و بغداد در ماه‌های گذشته بعد از هدف قرار دادن قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در حمله هوایی امریکا در عراق و تلاش آمریکا برای تمدید ممنوعیت فروش سلاح به ایران افزایش یافته است.
· با توجه به اتکای بالای عراق به گاز ایران برای تولید برق، به نظر ما آمریکا همچنان معافیت عراق را تمدید خواهد کرد. اما ریسک مرتبط با واردات گاز عراق در حال افزایش است و بغداد می‌بایست تدابیری برای کاهش واردات خود از ایران به اجرا گذارد تا دولت ترامپ را راضی کند.
· اسلام‌آباد و تهران قرارداد تجارت گاز ایران-پاکستان را برای پنج سال تا اوت ۲۰۲۴ تمدید کرده‌اند. این پروژه به دلیل ناکامی پاکستان در لوله‌گذاری در خاک خود متوقف شده و در طرح بازنگری شده قرار است لوله‌گذاری در مدت پنج سال انجام شود.
· ما در پیش‌بینی خود صادرات ایران به پاکستان را لحاظ نمی‌کنیم، چرا که موانع مهمی بر سر راه پروژه هستند که از جمله مهم‌ترین آنها باید به مسئله امنیت و نبود منابع مالی کافی اشاره کرد.
روندهای ساختاری
دورنمای تجارت گاز
ایران حجم کمی گاز آن هم فقط در سطح منطقه‌ای و از طریق خط لوله مبادله می‌کند و در مجموع صادرکننده گاز طبیعی محسوب می‌شود. اکثر گاز وارداتی به ایران از ترکمنستان می‌آید، اگر چه از اول ژانویه ۲۰۱۷ صادرات به ایران به دلیل عدم توافق بر سر پرداخت پول قطع شده است. اتکای ایران به واردات گاز بیشتر در ماه‌های سرد زمستان هنگام اوج‌گیری مصرف خانگی است. در حال حاضر خط لوله‌ای از دامغان به نکا کشیده شده که گاز را برای مصرف در زمستان منتقل می‌کند و نیاز به واردات گاز از ترکمنستان را از بین می‌برد.
با راه‌اندازی فازهای جدید پارس جنوبی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، ایران از ظرفیت بیشتری برای صادرات برخوردار شده است. عراق و ترکیه از این مسئله بیشترین سود را می‌برند، خصوصاً عراق. کشور افغانستان نیز به شدت به منابع انرژی ایران متکی است و واردات گاز آن از ایران به سرعت در حال افزایش است که البته این افزایش از پایه بسیار پایینی اتفاق می‌افتد. در سال ۲۰۱۹ بنا بر اخبار صادرات ایران ۳۶ میلیارد مترمکعب بود که قسم اعظم آن (۲۵ میلیارد مترمکعب) به عراق می‌رود. ایران برای افزایش چشمگیر صادرات به عراق به میزان ۴۰ میلیارد مترمکعب برنامه‌ریزی می‌کند که البته تحقق این هدف در بازه زمانی فعلی بعید به نظر می‌رسد چرا که تحریم‌های فعلی آمریکا مانع بزرگی هستند. آمریکا معافیت عراق برای واردات گاز از ایران را تمدید کرده و به دلیل وابستگی شدید گازی عراق به ایران انتظار داریم این معافیت‌ها همچنان تمدید شوند. با این حال، بعید است که به عراق فضای لازم برای افزایش قابل‌توجه تجارت با ایران در این زمینه داده شود.
پیش‌بینی صادرات خالص گاز (۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹)
ریسک مثبت بلندمدت صادرات
از نگاه ما ریسک مثبت قوی برای بیشتر شدن صادرات نسبت به واردات گاز بعد از ۲۰۲۲ وجود دارد که به دو سناریو وابسته است:
· افزایش قابل‌توجه تولید گاز در دهه ۲۰۲۰: پیش‌بینی ما برای تولید گاز، توسعه کامل پارس جنوبی و سایر میادین کشف شده که تا به حال لحاظ نشده را در خود لحاظ نمی‌کند و دلیل آن افق مبهم توسعه آنها است. با توجه به ابعاد میادین توسعه‌نیافته، رشد تولید به مدت اعمال تحریم‌های آمریکا بر ایران و سرعت و ابعاد بازگشت شرکت‌های بین‌المللی نفتی بعد از رفع تحریم‌ها بستگی دارد.
· زیرساخت خط لوله: علاوه بر افزایش تولید گاز، زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز به کشورهای همسایه نیز می‌بایست قبل از افزایش صادرات گاز ایران ایجاد شوند. ایران ظرفیت بالایی برای صادرات گاز از طریق خط لوله به ترکیه و عراق دارد و ظرفیت صادرات به ارمنستان و آذربایجان هم وجود دارد. احداث خط لوله از ایران به عمان برای ایجاد ظرفیت صادرات گاز طبیعی مایع از آن کشور می‌تواند موجب توسعه بالقوه صادرات گاز ایران شود. در مورد خط لوله ایران-پاکستان نیز شرایط به همین ترتیب است.
صادرات منطقه‌ای گاز از راه خط لوله
سه پروژه خط لوله منطقه‌ای وجود دارند که می‌توانند در دوره پیش‌بینی ما تکمیل شوند که این نشان می‌دهد بخش اعظم صادرات ایران در این دوره به کشورهای منطقه خواهد بود.
عراق: صادرات از خط لوله اول از ۲۰۱۷ و پس از یک وقفه چهارساله شروع شد که گاز صادراتی به بغداد می‌رود. خط لوله دومی نیز به بصره کشیده شده و در ۲۰۱۸ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. نبود منابع داخلی گاز در عراق و محدود بودن گزینه‌های جایگزین، فضای توسعه صادرات ایران به عراق را ایجاد می‌کند.
عمان: خط لوله دریایی ایران و عمان برای انتقال گاز به پایانه صادراتی ال ان جی عمان به منظور مایع سازی گاز و فروش مجدد در دست احداث است. دولت عمان اعلام کرده که علی‌رغم اعمال تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه ایران، این کشور مایل است پروژه را ادامه دهد. با این حال این پروژه ممکن است با موانعی مواجه شده و احتمالاً شرکت‌هایی که حداقل تماس با سیستم مالی آمریکا دارند در آن مشارکت نخواهند داشت.
پاکستان: پاکستان با کمبود مزمن انرژی روبرو است که باعث اختلال در تولید صنعتی و نارضایتی عمومی شده است. با این وجود، خط لوله گاز ایران-پاکستان تا به امروز پیشرفت کمی به خود دیده و احتمالاً با مسائلی چون تأمین مالی نیز مواجه خواهد بود.
دورنمای صادرات گاز طبیعی مایع
اگرچه انتظار داریم ایران در نیمه دوم دوره پیش‌بینی منتهی به ۲۰۲۹ به یک صادرکننده مهم گاز در منطقه تبدیل شود، اما این کشور برای این کار باید به بازارهای مهم مصرف دسترسی پیدا کند. در نگاه ما، گاز مایع شده (ال ان جی) نقش مهمی در رساندن گاز ایران به اروپا و آسیا ایفا خواهد کرد. به نظر ما احداث خط لوله از ایران به اروپا چندان منطقی نیست، چرا که ایران باید ظرفیت خط لوله‌ای خود را به طرز قابل‌توجهی افزایش داده و نوسازی کند تا بتواند گاز را به اروپا برساند. به علاوه، برای توسعه چنین پروژه‌ای، به تمام ظرفیت خط لوله گاز آذربایجان به ترکیه نیاز خواهد بود که بنا بر برنامه قرار است از ۱۶ میلیارد فعلی به ۳۱ میلیارد مترمکعب در ۲۰۲۶ افزایش یابد. خط لوله انتقال گاز آذربایجان به اروپا که هنوز تکمیل نشده نیز ظرفیت توسعه‌ای برابر با ۱۰ میلیارد مترمکعب دارد که البته مشمول مقررات اتحادیه اروپا است که اختصاص تنها ۵۰ درصد مالکیت خط لوله را برای یک شرکت مجاز می‌داند.
از نظر ما، اروپا نیز تقاضای کافی برای گاز که بتواند کلید زدن این پروژه عظیم را توجیه کند ندارد و اصلاً ظرفیت کافی در اروپا برای پذیرش حجم بالای گاز وجود ندارد. بدین ترتیب گاز طبیعی مایع می‌تواند گزینه‌ای عملی و انعطاف‌پذیر برای گسترش قابل‌توجه صادرات گاز ایران باقی بماند. بنا بر اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت ملی گاز ایران، دو پروژه ال ان جی که قبل از تحریم‌ها آغاز شده بودند – با نام‌های پارس و پرشین – ۵۰ درصد پیشرفت داشته‌اند. پس از رفع مجدد تحریم‌ها، به نظر ما علاقه وافری در شرکت‌های بین‌المللی نفتی برای مشارکت در این پروژه‌ها وجود خواهد داشت. با این حال، برای پیشرفت در شرایط فعلی نیز فضای اندکی وجود دارد.
نظر شما