شوکر برقی! /خاموشی‌ها در کمین است؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از روزنامه ایران؛  گرمای زودرس امسال، این نگرانی را ایجاد کرده است که آیا صنعت برق توان تأمین نیاز کشور را دارد یا آنکه مانند دو سال گذشته خاموشی‌ها تکرار خواهد شد؟ خاموشی‌هایی که در وهله نخست نتیجه افت شدید سرمایه‌گذاری در زمینه نیروگاه‌سازی بود و منجر به نارضایتی‌های اجتماعی و صدمه به تولید و اقتصاد کشور در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ شد.
آن طور که سخنگوی صنعت برق می‌گوید «شرایط تأمین برق تابستان امسال بسیار سخت خواهد بود و صنعت برق با تمام توان در حال برنامه‌ریزی برای عبور از پیک (اوج مصرف برق) تابستان است و امیدوار است که بتواند با اجرای ۱۰۰ برنامه، ناترازی را به حداقل برساند و تابستان را بدون خاموشی سپری کند.» اما پاسخ اینکه در عمل چه اتفاقی خواهد افتاد؟ نیازمند بررسی دقیق تر شرایط موجود است.
 
۱۷ هزار مگاوات کسری تولید برق
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در زمینه احداث نیروگاه آنقدر اندک بود که صنعت برق در تابستان ۲ سال گذشته، چاره‌ای جز اعمال خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده نداشت. به طوری که همایون حائری، معاون برق وزارت نیرو مردادماه سال ۱۴۰۰ در یک جلسه اضطراری اعلام کرد: «شرایط به گونه‌ای است که آخرین راه کنترل شبکه برق، اعمال خاموشی برنامه‌ریزی شده است.»
آمارها نشان می‌دهد که تابستان سال گذشته صنعت برق کشور با ۱۲ هزار مگاوات کسری برق مواجه بود که این میزان کسری بسیار قابل توجه است. آن زمان حداکثر ظرفیت تولید برق کشور حدود ۵۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات بود؛ درحالی که نیاز مصرف به بیش از ۶۶ هزار مگاوات رسیده بود. با در نظر گرفتن این ظرفیت واقعی تولید برق کشور و میزان تقاضا، می‌توان دریافت که این کسری تا چه اندازه غیر قابل جبران بوده است و همین مسأله نیز منجر به خاموشی‌های گسترده شد.
البته سال گذشته خشکسالی‌ها نیز در خروج بخشی از نیروگاه‌های برقآبی از مدار تولید و کاهش ظرفیت تولید برق کشور بی تأثیر نبود و احتمال دارد که امسال نیز به خاطر شرایط نامطلوب منابع آبی امکان استفاده از این نیروگاه‌ها وجود نداشته باشد؛ اما طبق قانون توسعه کشور، صنعت برق باید هر ۵ سال حدود ۲۵ هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور بیفزاید تا در صورت وقوع خشکسالی، توان پاسخگویی به تقاضا را داشته باشد. این اتفاق در دو دولت قبل رخ نداد و در ۸ سال فقط حدود ۲۰ هزار مگاوات به ظرفیت برق کشور افزوده شد.
اما این پایان ماجرای خاموشی‌ها و عقب‌ماندگی در توسعه نیست. کارشناسان برای تابستان امسال پیش‌بینی کرده بودند که میزان کسری برق در ۱۴۰۱ به ۱۷ هزار مگاوات خواهد رسید. ۱۷ هزار مگاواتی که نزدیک به دو برابر مصرف استانی مانند تهران است و برای ایجاد آن نیاز به بیش از ۱۵ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری است. این عدد بزرگی است که براحتی و در زمان اندک نمی‌توان به آن رسید.
 
پیک زودرس و افزایش مصرف برق در ۱۴۰۱
در چند روز اخیر میزان مصرف برق کشور حدود ۱۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته بوده و برای این موقع از سال، میزان مصرف ۴۲ هزار مگاوات ساعت برق یک رکورد محسوب می‌شود. علت این است که با افزایش گرمای هوا، بسیاری از خانه‌ها و ادارات، وسایل سرمایشی خود را روشن کرده‌اند. همین مسأله، مصرف برق را بر مدار صعود قرار داده و ادامه این روند موجب می‌شود که زودتر از سال‌های قبل رکورد مصرف برق شکسته شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران به «ایران» می‌گوید: «با وجود این افزایش مصرف، ما در حال حاضر در سطح کشور هیچ گونه خاموشی به دلیل کمبود تولید نداریم و وضعیت تولید نسبت به مصرف غالب است. لذا از نظر تولید برق مشکلی وجود ندارد.»
بر اساس آنچه مصطفی رجبی مشهدی بیان می‌کند، در شرایط کنونی اگر در نقطه‌ای از ایران خاموشی رخ دهد این خاموشی از نوع برنامه‌ریزی شده نیست و ناشی از مشکلات فنی و محدود به همان منطقه است.
 
خاموشی‌ها در کمین است؟
اما با توجه به کسری تولید برق در سال گذشته، عبور بدون خاموشی از تابستان امسال خیلی سخت به نظر می‌رسد. حتی چندی پیش در این خصوص، پرویز محمدنژاد قاضی محله، رئیس کمیته نیروی کمیسیون انرژی مجلس عنوان کرد که «با توجه به جمیع شرایط کنونی حداقل تا سال ۱۴۰۲ نمی‌توانیم ۱۲هزار مگاوات برقی را که کمبود داریم، جبران کنیم و بنابراین خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده امسال نیز ادامه خواهد داشت.»
دولت در نظر دارد تا پیک تابستان ۱۴۰۱ حدود ۶ هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی را به شبکه بیفزاید اما اگر این میزان را از ۱۷ هزار مگاوات کسری موجود کم کنیم، بازهم ۱۱ هزار مگاوات کسری تولید برق داریم. اگر ۶ هزار مگاوات همکاری با صنایع و کشاورزی نیز رقم بخورد، بازهم ۵ هزار مگاوات کسری وجود دارد که تنها در صورت بارش‌های مساعد و در مدار بودن ظرفیت تمام نیروگاه‌های برقآبی کشور قابل جبران است.
با این حال، رجبی مشهدی می‌گوید: «تعمیرات نیروگاه‌های موجود مطابق زمان‌بندی در حال انجام است و در حال حاضر ۷۳ درصد تعمیرات انجام شده و به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که تا پایان اردیبهشت ماه کلیه عملیات تعمیرات واحدهای نیروگاهی به پایان برسد. لذا ما از ابتدای خردادماه شاهد تولید حداکثری نیروگاه‌های کشور برای تولید برق و ارائه خدمات به مردم خواهیم بود و وضعیت آمادگی بسیار مطلوب و خوب است.»
او ادامه می‌دهد: «اما در بخش توسعه نیروگاهی، نیروگاه‌هایی که در دست ساخت هستند نیز با جدیت دنبال می‌شوند و انشاالله تا تابستان این بخش نیز در مدار تولید قرار خواهد گرفت. همچنین طرح‌های ارتقای تولید که حدود هزار و ۱۱۳ مگاوات است و همین طور طرح‌های دانش بنیان در دست اقدامند و این بخش نیز از پیشرفت خوبی برخوردار است. امیدواریم که با ایجاد ظرفیت‌های جدید و همین طور اقدامات مدیریت تقاضا، تابستان خوبی را پشت سر بگذاریم و پایداری تأمین برق کشور در حالت حداکثری باشد.»
او با اشاره به ظرفیت‌های مدیریت تقاضا و همچنین نیازی که به همراهی مشترکان برق برای مدیریت شرایط وجود دارد، عنوان می‌کند: «درخصوص اقدامات مدیریت تقاضا برنامه متنوعی طراحی شده که تشویق محور است. این بخش در حوزه مشترکان خانگی با توجه به تعرفه‌های جدید و همین طور طرح‌هایی که منجر به جابه جایی بار و مدیریت مصرف می‌شود، دنبال خواهد شد. امیدواریم که با مجموعه این اقدامات، در هیچ نقطه از کشور خاموشی‌ها رخ ندهد.»
دولت سیزدهم برای جبران بخشی از عقب‌ماندگی در زمینه توسعه نیروگاهی، برای ایجاد ۳۵ هزار مگاوات نیروگاه طی ۴ سال برنامه‌ریزی کرده است. در همین حال، برای مدیریت مصرف، اصلاح الگوی مصرف، تغییر تعرفه برق و جریمه پرمصرف‌ها و فرهنگسازی را در دستور کار قرار داده ایم. آن طور که آرش کردی، مدیرعامل توانیر می‌گوید: «براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، بیش از نیمی از بارهای مصرفی شبکه کنترل پذیر خواهد شد و تفاوت اصلی برنامه‌های مدیریت بار امسال با سال‌های گذشته، کنترل پذیری بارهای مصرفی شبکه برق است.»
کردی عنوان می‌کند که صنعت برق برنامه‌های پیش رو برای گذر موفق از پیک تابستان ۱۴۰۱ را به شکل منسجم و ویژه‌ای در دست پیگیری و اقدام دارد و از آغازین روزهای سال جدید، جلسات مداومی با شرکت‌ها به منظور بررسی و تدوین دقیق برنامه‌های پیک بار ۱۴۰۱ برگزار شده که با مدیریت هوشمندانه مصرف، خاموشی‌ها مدیریت شود.
 
مصرف ۵۰ درصد برق بخش خانگی توسط ۲۵ درصد مشترکان
آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که مصرف حدود ۷۵ درصد از مشترکان خانگی در راستای الگوی مصرف است و ۲۵ درصد خارج از الگوی مصرف دارند که این بخش ۵۰ درصد از برق مصرفی بخش خانگی را به خود اختصاص می‌دهند. با توجه به اینکه ۹۰ درصد مصرف برق خانگی به خاطر مصرف بالای «کولر»، «یخچال» و «روشنایی» است، پرمصرف‌ها با بازنگری در این ۳ بخش می‌توانند مصرف خود را کاهش دهند تا هم هزینه کمتری بپردازند و هم به پایداری شبکه کمک کنند. بویژه در زمینه وسایل سرمایشی که حدود یک سوم مصرف برق کشور را در تابستان به خود اختصاص می‌دهد و بیش از ۲۱ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاهی کشور را می‌بلعد. برای تأمین مصرف این بخش بیش از ۱۷ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری نیروگاهی شده است. لذا در راستای نیاز کشور به اصلاح مصرف برق و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی، ضروری است که توجه ویژه‌ای به این بخش شود. کاهش بار سرمایشی در کنار اقداماتی مانند استفاده از وسایل غیرضرور در ساعات خارج از پیک ظهر و شب و همین طور استفاده از روشنایی طبیعی کمک خواهد کرد که پیک سایی از مصرف برق در تابستان رقم بخورد و با توجه به ایجاد ظرفیت جدید نیروگاهی، خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده دیگر تکرار نشود.