فیچ: تجارت پتروشیمی ایران در نتیجه کاهش تقاضای چین رو به نزول است / محدودیت تقاضای صنعت خودرو و ساخت‌وساز موجب افت مصرف محصولات پتروشیمی می‌شود

گروه اقتصاد بین الملل پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، مؤسسه تحقیقاتی فیچ می‌گوید که کاهش تقاضای چین در نتیجه بروز همه‌گیری کرونا در کنار کاهش تنش‌های تجاری این کشور با آمریکا و احتمال به وجود آمدن مازاد عرضه در بازار موجب افت تجارت پتروشیمی ایران می‌شود.

مؤسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز این پیش‌بینی را در آخرین به‌روزرسانی گزارش صنعت پتروشیمی ایران که مختص سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۰ است مطرح کرد.

رادار اقتصاد این گزارش که به بررسی آخرین تحولات تأثیرگذار بر صنعت پتروشیمی ایران و دورنمای پنج‌ساله آن می‌پردازد را در چند قسمت منتشر خواهد کرد. پیش‌تر قسمت اول این گزارش منتشر شد که از اینجا قابل مشاهده است.

در قسمت دوم، پیش‌بینی فیچ از آینده تجارت و مصرف محصولات پتروشیمی ایران ارائه شده است.

در این قسمت آمده که شراکت استراتژیک در حال ظهور بین چین و ایران در بلندمدت می‌تواند موجب کاهش انزوای اقتصادی ایران و رونق گرفتن اقتصاد بعد از سال‌ها تحریم شود.

مشروح قسمت دوم گزارش در ادامه آمده است:

تجارت

محصولات پتروشیمی حدود یک‌سوم صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص می‌دهند. تحریم آمریکا در سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۲۰ (۱۳۹۸) تأثیر کمی بر صادرات ایران به نسبت سال پیش از آن داشت، که علت آن را باید گسترش تجارت با چین که بزرگ‌ترین متقاضی بازار است جست. مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به چین در این حوزه پلی اولفین ها و متانول هستند و محصولات ایرانی حدود یک‌پنجم واردات پلی‌اتیلن چین و یک‌سوم واردات متانول این کشور را تشکیل می‌دهند. وابستگی ایران به چین که اولین کشور درگیر با کرونا بود موجب کاهش قابل‌توجه حجم صادرات شده است. بازار پتروشیمی ایران در صورت سقوط بازارهای خارجی به شدت تحت‌فشار قرار می‌گیرد، مسئله‌ای که مزید بر مشکل تحریم آمریکا شده و جریان تجارت محصولات پتروشیمی به اروپا و آسیای شرقی را تحت تأثیر قرار داده است. جنگ تجاری آمریکا و چین فرصت‌هایی برای صادرات پتروشیمی ایران فراهم نمود، چرا که خریداران چینی مجبور بودند منابع جایگزین برای پلی‌اتیلن پیدا کنند. با این حال کاهش تقاضای چین در نتیجه بروز همه‌گیری کرونا در کنار کاهش تنش‌های تجاری این کشور با آمریکا و احتمال به‌وجودآمدن مازاد عرضه در بازار باعث خواهد شد فرصت‌هایی که می‌تواند از سوی چین به وجود بیاید در دوره پیش‌بینی ما تا سال ۲۰۲۴ محقق نشود. تولیدکنندگان متانول ایران حتی قبل از شیوع کرونا نیز از حداکثر پتانسیل صادرات به چین استفاده می‌کردند که این باعث می‌شود فرصت چندانی برای رشد صادرات وجود نداشته نباشد.

به علاوه، قیمت پایین محصولات پتروشیمی رشد درآمد صادراتی ایران از این محل را محدود خواهد کرد. در ضمن رشد احتمالی صادرات ایران می تواند مشکل وجود مازاد محصول در برخی محصولات شیمیایی پایه را به وجود بیاورد.  

کاهش فزاینده ارزش ریال در نتیجه بحران کرونا و کاهش قیمت نفت می‌بایست روی کاغذ قیمت محصولات پتروشیمی ایران در بازارهای صادراتی را کاهش دهد. با این حال، قیمت‌گذاری دلاری محصولات صادراتی به سایر بازارهای مهم نظیر هند و ترکیه توسط ایران باعث می‌شود که کاهش ارزش ریال تأثیر کمی بر قدرت رقابت محصولات ایرانی داشته باشد. نزول ارزش ریال هزینه واردات را نیز افزایش می‌دهد، خصوصاً در حوزه ماشین‌آلات موردنیاز برای تولید نفت، گاز و مواد پتروشیمی، علی‌رغم تلاش‌هایی که برای بومی‌سازی فناوری در این حوزه انجام می‌شود.

مصرف

ما پیش‌بینی رشد اقتصاد ایران را اصلاح کرده ایم و برای سال ۲۰۲۱ رشد ۴.۳ درصدی و برای ۲۰۲۲ رشد ۸.۲ درصدی پیش‌بینی می‌کنیم. پیش‌تر این رشد را ۲.۹ درصد و ۷ درصد پیش‌بینی می‌کردیم. این اصلاح نمایانگر انتظار ما برای تسهیل روند لغو تحریم آمریکا ضد ایران در نتیجه پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا است. در نتیجه صادرات نفت ایران احتمالاً افزایش خواهد یافت و این به کاهش فشار بر ریال، محدود شدن تورم و تقویت احیای تدریجی مصرف و سرمایه‌گذاری منجر می‌شود. در بلندمدت، «شراکت استراتژیک» در حال ظهور بین چین و ایران می‌تواند تحول بسیار مهمی برای دو طرف باشد و به آنها در سبقت گرفتن از آمریکا به لحاظ ژئوپلیتیکی در اوراسیای غربی کمک کند. ایران از کاهش انزوا و رونق گرفتن اقتصاد بعد از سال‌ها تحریم و نیز مشارکت بیشتر در پروژه «کمربند و جاده» سود خواهد برد.

صنعت تولید خودرو ایران، یکی از مصرف‌کنندگان اصلی محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده، با کمبود قطعات برای ساخت کامل خودرو مواجه است که دلیل آن تحریم آمریکا است که باعث فشار قابل‌توجه بر زنجیره تولید خودرو در کشور شده است. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین آسیب را از اختلال در زنجیره تأمین در چین می‌بیند، چرا که این کشور به خاطر تحریم آمریکا تقریباً به طور کامل برای واردات قطعات خودرو به چین وابسته شده است. شیوع بیماری کرونا در ایران نیز مانعی دیگر در راه صنعت تولید خودرو ایران محسوب می‌شود، چرا که این بحران به دلیل تلاش دولت برای کنترل همه‌گیری به تعطیلی کارخانه‌ها منجر می‌شود.  

به نظر ما برنامه دولت ایران برای پرکردن شکاف‌های زنجیره تأمین صنعت خودرو از طریق تولید قطعات در داخل با بهره‌گیری و گسترش زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی داخلی نتیجه محدودی به دنبال خواهد داشت، چرا که مصرف‌کنندگان به لحاظ سنتی کیفیت قطعات داخلی را پایین می‌دانند و توان مالی دولت نیز برای انجام این کار روزبه‌روز کمتر می‌شود. ضمناً ایجاد صنعت قطعه‌سازی در ابعاد مناسب زمان‌بر خواهد بود، و این یعنی حداقل در کوتاه‌مدت تغییر چندانی در توانایی کشور برای تأمین قطعات کافی در داخل برای پاسخگویی به تقاضای تولید خودرو به وجود نخواهد آمد.

علاوه بر تأثیر بحران کرونا، محدود بودن صرف هزینه توسط دولت برای توسعه پروژه‌های زیربنایی نیز موجب می‌شود که بازار ساخت‌وساز ایران در سال ۲۰۲۰ باز در رکود باشد. در بلندمدت نیز رشد ساخت‌وساز تا حدود زیادی پایین خواهد ماند، چرا که پرریسک بودن محیط تجاری موجب کاهش علاقه سرمایه‌گذاران خارجی خواهد شد، البته به جز روس‌ها و چینی‌ها. این روند می‌تواند موجب نزول عملکرد بازاری مواد پتروشیمی مرتبط با ساخت‌وساز نظیر کلرید پلی‌وینیل و نیز کاهش تقاضای پلی‌اتیلن و پلی پروپیلن شود.

با توجه به محدود بودن چشم‌انداز رفع تحریم و تأثیر شدید بحران کرونا بر اقتصاد ایران، ما فکر می‌کنیم که بازار ساخت‌وساز ایران در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نیز برای با انقباض مواجه خواهد بود. پیش‌بینی می‌کنیم که بازار ساخت‌وساز ایران در سال ۲۰۲۰ با انقباض ۵.۸ درصدی و در سال ۲۰۲۱ با انقباض ۱.۴ درصدی روبه‌رو باشد. این رشد را در سه‌ماهه قبلی به ترتیب ۵.۱ درصد و ۱.۲ درصد پیش‌بینی کرده بودیم. کاهش قابل‌توجه قیمت نفت موجب محدود شدن توان مقامات برای ارائه محرک مالی در پاسخ به بحران کرونا و نیز کاهش صرف هزینه برای پروژه‌های زیرساختی توسط دولت می‌شود.

آمار قبلی و پیش‌بینی ظرفیت بخش پتروشیمی ایران (۲۰۱۷-۲۰۲۴)