زیر پای دلار خالی شد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از روزنامه ایران از سال گذشته دلارزدایی در دنیا سرعت بیشتری به خود گرفت و بسیاری از اقتصادهای نوظهور و تأثیرگذار به کمپین حذف دلار از مبادلات تجاری و اقتصادی خود با سایر کشورها پیوستند. از چند دهه پیش، کشورها به دلایل مختلف تلاش کرده‌اند از دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی خلع قدرت کنند؛ اما پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در سال گذشته، این تلاش‌ها سرعت گرفته است.
طی ماه‌های اخیر تعداد زیادی از کشورهای دنیا این موضوع را دنبال کرده‌اند، به طوری که کشورهایی همچون روسیه، چین، مالزی، هندوستان و برزیل نیز به‌طور رسمی اعلام کرده‌اند، قصد دارند پول امریکایی را از تجارت خود حذف کنند و به استفاده از ارزهای محلی در مبادلات روی آورند. طی روزهای اخیر نیز در پنجاه و یکمین نشست اتحادیه پایاپای آسیایی در تهران، رؤسای بانک مرکزی ۹ کشور عضو و تعدادی از کشورهای ناظر مانند روسیه نیز با یک دستورکار مشخص گردهم آمدند تا دلار را از مبادلات خود کنار بگذارند و با ارزهای محلی مبادله کنند. علاوه براین راه‌اندازی یک پیام‌رسان جایگزین سوئیفت نیز به‌عنوان راهکار عملی این اقدام به تصویب اعضا رسید.
درچنین شرایطی، صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: سهم دلار از حساب ذخیره ارزی کشورها به کمترین میزان در ۲۸ سال گذشته رسیده است.
به گزارش رویترز، بر اساس آخرین آمارهای صندوق بین‌المللی پول، روند تنوع‌بخشی به دارایی‌های حساب ذخیره ارزی کشورها در سراسر جهان سرعت گرفته و آمارهای موجود حاکی از آن است که سهم دلار از حساب ذخیره ارزی و طلای کشورها در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۲، ۵۸ درصد بوده که کمترین میزان در ۲۸ سال گذشته به‌شمار می‌رود. البته روند کنار گذاشتن دلار از دارایی‌های بانک‌های مرکزی کشورهای جهان به‌صورت تدریجی اتفاق افتاده و هم‌اکنون در پایین‌ترین سطح خود از سال ۱۹۹۵ قرار دارد.
طی سال‌های گذشته البته به‌صورت مداوم شاهد پایین آمدن سهم دلار از این دارایی‌ها در سراسر جهان بودیم که دلیل آن هم استفاده بیش از حد امریکا از تحریم‌های دلاری به‌عنوان اهرم فشار علیه کشورها و بالا رفتن شدید بدهی عمومی این کشور است. استفن ژن، مدیرعامل مؤسسه یورایزن، می‌گوید: اگر برابری نرخ ارزی را در نظر بگیریم، سقوط دلار نسبت به گذشته بسیار بیشتر بوده است.
وی تأکید کرد: اتفاقی که در سال ۲۰۲۲ افتاد، باعث سقوط شدید سهم دلار در دارایی‌های ذخیره ارزی و طلایی کشورها شد. درواقع این اقدام واکنشی به مسدود کردن نیمی از ۶۴۰ میلیارد دلار دارایی‌های ارزی و طلای روسیه بود. ژن گفت: این اقدام باعث تجدیدنظر کشورهایی نظیر عربستان، چین، هند و ترکیه درباره نگه داشتن دلار در حساب ذخیره ارزی‌شان شد. سهم یوآن چین هم از صفر درصد در دارایی‌های کشورها در ۱۵ سال گذشته حالا به ۷ درصد رسیده است.
طبق گزارش‌های اخیر صندوق بین‌المللی پول، سهم دلار در ذخایر ارزی جهان از ۷۱ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۵۸ درصد در سال‌جاری رسیده است. براساس این گزارش، کاهش نقش دلار امریکا در ذخایر ارزی جهان با افزایش نقش سایر ارزهای ذخیره سنتی یعنی یورو، ین و پوند همراه نبوده است.
به‌علاوه اگرچه تا حدودی سهم یوان چین در ذخایر ارزی افزایش یافته اما این رقم تنها معادل یک‌چهارم کل سهم از دست‌رفته دلار امریکا طی سال‌های اخیر بوده است، اما در مقابل ارزهای سنتی، پول‌های ملی اقتصادهای کوچک‌تر که به‌طور سنتی جایگاه مهمی در ذخایر ارزی نداشته‌اند مثل دلارهای استرالیا و کانادا، کرون سوئیس و وون کره‌جنوبی سه‌چهارم سهم ازدست‌رفته دلار امریکا در ذخایر ارزی جهان را از آن خود کرده‌اند، به‌طوری‌ که سهم این ارزها از کل ذخایر ارزی جهان از حدود ۲ درصد در سال ۲۰۰۰ حالا به ۸ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد، در پایان سال ۲۰۲۲ رقم ذخایر ارزی جهان به ۱۱ هزار و ۹۶۳ میلیارد دلار رسیده که از این مقدار، حدود ۱۱ هزار و ۸۹ میلیارد دلار آن ارز قابل دسترس و قابل تخصیص است.
طبق آمارهای این نهاد بین‌المللی، از مجموع ۱۱ هزار و ۸۹ میلیارد دلار ذخایر ارزی، حدود ۶ هزار و ۴۷۱ میلیارد دلار آن معادل ۵۸.۴ درصد مربوط به دلار بوده، حدود ۵/۲۰درصد از ذخایر به یورو، ۵.۵ درصد به ین ژاپن، ۴.۹درصد به پوند انگلیس، ۲.۷ درصد به یوان و ۸ درصد نیز مربوط به سایر ارزهای جهانی است.

یکصدایی آسیایی‌ها برای حذف دلار
روز دوم خرداد ماه جاری، پنجاه و یکمین اجلاس اتحادیه پایاپای آسیا (ACU) به میزبانی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با حضور اعضای اتحادیه در بانک مرکزی آغاز به کار کرد. محور اصلی این اجلاس دلارزدایی و کاهش وابستگی به ارزهای تحت سلطه بود.
در اجلاس سال‌جاری ضمن اصلاح اساسنامه اتحادیه به منظور تسهیل در پذیرش اعضای جدید، تعیین سبد جدید ارزی کشورهای اعضا به منظور تسویه مبادلات بدون نیاز به ارزهای یورو و دلار مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
امکان‌سنجی و به‌کارگیری ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی برای پرداخت‌های برون‌مرزی و رونمایی از شبکه پیام‌رسان بین بانکی کشورهای عضو اتحادیه از دیگر دستورکار این اجلاس است.
در پنجاه و یکمین اجلاس اتحادیه پایاپای آسیایی علاوه بر رؤسای بانک‌های مرکزی ایران، هند، پاکستان، نپال، بنگلادش، سریلانکا، میانمار، مالدیو و بوتان به‌عنوان اعضای اصلی، کشورهای روسیه، بلاروس، افغانستان و بانک توسعه اسلامی نیز حضور فعال داشتند.