گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، تورم به یک معضل اساسی در اقتصاد ایران تبدیل شده است. مهر ماه سال جاری نرخ تورم نقطه به نقطه ۴۱.۴درصد اعلام شد، تورمی که اگر قرار بود با جیب و سبد خرید مردم ارزیابی شود حتما آمار متفاوتی از آمار اعلامی مرکز آمار به ما می داد اما بسنده کردن به همین آمارهم نشان کوتاهی دولت و مسوولین در امنیت بخشی به اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم است. وحید ارشدی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد دراین گفت و گو چند راهکار علم اقتصاد را برای کاهش نرخ تورم به ما ارائه داده است.
عمده ترین دلایل افزایش نرخ تورم در اقتصاد ایران را ناشی از چه مسائلی می دانید؟
بخش قابل توجهی از تورم ناشی از مشکلات ساختاری و سوء مدیریت هایی است که متاسفانه سالهاست با آن درگیر هستیم و این مساله همچنان پابرجاست و حل نشده و متاسفانه روز به روز دامنه آن افزایش می یابد و گرفتاری های زیادی را به اقتصاد و بخصوص معیشت و اشتغال مردم وارد می کند. به هر حال در افزایش نرخ تورم نمی توان نقش عملکرد مقام پولی را نادیده گرفت به این دلیل که بخش قابل توجهی از آنچه به عنوان ناکارآمدی اقتصادی همواره از آن نام می بریم ناشی از خود تحریمی هایی است که با تصمیم گیری های غلط و بروکراسی های اداری به تولید و اقتصاد تحمیل می کنیم. به هر حال بخشی از مسائلی که تورم را دامن می زند هم در عوامل بیرونی یعنی تحریم های آمریکا نهفته است. تحریم های آمریکا بعد از برگزیده شدن آقای ترامپ در چهار سال پیش به افزایش مشکلات اقتصادی ایران دامن زد بنابراین با فشار اقتصادی بیشتری نسبت به قبل رو به رو شدیم ، این موضوعات یک به یک منجر به آن شده که قدرت خرید مردم کاهش بیابد و آنها نتوانند به راحتی همه ی نیازهای معیشتی و زندگی خود را تامین کنند.
آیا راهکاری برای کاهش تورم چه در کوتاه مدت و چه در میان مدت وجود دارد که براساس آن بتوانیم تغییری در نرخ تورم و به تبع آن معیشت و سفره مردم ایجاد کنیم؟
بله حتما برای کاهش تورم راهکار وجود دارد؛ البته کاهش تورم به عوامل متعددی وابسته است. یکی از این مسائل که به شدت در کاهش نرخ تورم وجود دارد، قدرت و استقلال بانک مرکزی جهت مدیریت رشد متغیرهای پولی است تا دولت به انحاء و بهانه های مختلف بانک مرکزی را تحت فشار قرار ندهد. یکی از این مسائل تامین منابع بودجه دولت است، لذا وقتی بانک مرکزی استقلال نداشته باشد،دولت دائما به بانک مرکزی فشار می آورد، لذا استقلال بانک مرکزی یک راهکارمهم برای کاهش نرخ تورم به شمار می رود. همچنین هدف گذاری بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول ملی و جلوگیری از کاهش قدرت خرید مردم همراه با ثبات نظام مالی نیز یک راهکار مهم است که در میان مدت منجر به کاهش نرخ تورم می شود. راهکار سومی که برای کاهش نرخ تورم می تواند مفید باشد کنترل قیمت ارز از طریق مدیریت بانک مرکزی است چرا که نرخ ارز و نوسانات ارزی به شدت روی قیمت کالا و خدمات تاثیر می گذارد، کاهش یا افزایش نرخ ارز روی معیشت و تولید ما تاثیر گذار است لذا برای این منظور مهم مدیریت ارزی بسیار حائز اهمیت است. راهکار دیگری که می تواند به ثبات بازارها و کاهش نرخ تورم کمک کند افزایش بسیار بالای عرضه محصولات اساسی و اشباع بازاراست تا نگرانی ها از نبود کالا رفع شود و بیش از نیاز انبار و احتکار نشود. راهکار دیگر قابل توجهی که دولت و بانک مرکزی باید آن را دنبال کند تک نرخی نمودن قیمت ارز و حذف رانت های ناشی از آن همراه با بازتوزیع منابع بین همه خانواده ها بخصوص دهک های کم درآمد و اقشار ضعیف جامعه جهت خرید کالا و خدمات است. همچنین بانک مرکزی و دولت باید با اتخاذ سیاست های درست تلاش کنند تا اقتصاد را به ارز وابسته نکنند چرا که وابستگی به ارز تنش ها و نوسانات بسیاری را به اقتصاد ودر نهایت معیشت و تولید وارد می کند.
موضوع انحصارکه متاسفانه به یک موضوع ریشه دار و یک معضل اساسی در اقتصاد تبدیل شده در افزایش نرخ تورم و بی ثباتی های بازارها تا چه اندازه موثر است؟
به موضوع بسیار خوبی اشاره کردید. انحصار یکی از معضلاتی است که در هر اقتصادی ایجاد شود صدمات و لطمات زیادی به اقتصاد کشور و به نوآوری و رقابت در بازار وارد می کند. قطعا خارج کردن انحصار واردات مواد اولیه از دست سلطانهایی همچون خانواده مدلل موضوع بسیار مهمی است تا همه ی کسانی که توانایی رقابت در اقتصاد دارند و ایده های خوب اقتصادی دارند بتوانند در بازار فعال شوند و زمینه های بیشتر را برای افزایش تولید و بستر سازی برای ایجاد اشتغال رقم بزنند.
آیا مذاکره با آمریکا برای ما یک راه حل است؟ برخی اینگونه سخن می گویند که اگر با آمریکا پای میز مذاکره و پذیرش برجام های بعدی برویم بخش زیادی از مشکلات اقتصادی ما حل می شود این موضوع را به لحاظ اقتصادی قبول دارید؟
به هر حال برای مدیریت اقتصادی و اداره درست اقتصادی باید بسیاری از قوانین و سیاست های داخلی را تغییرات و اصلاحات اساسی دهیم، نمی توان منکر این موضوع شد که دردنیای امروز باید با جهان ارتباط داشت اما پذیرش هر گونه زور و ظلمی به هیچ وجه قابل قبول نیست. از این جهت هیچ فرد و نهادی حق ندارد نظام را برای به پای مذاکره آمدن تحت فشار قرار دهد، قطعا برخورد مدبرانه با منافقین داخلی در هر سطحی بسیار مهم است تا با گره نزدن اقتصاد به مسائل خارجی و فشارهای آمریکا راه برون رفت از مشکلات را در درون ظرفیت های اقتصادی خود بیابیم.
آیا راهکارهای دیگری برای کوتاه مدت و بلند مدت در عبور از تورم و افزایش تورم وجود دارد که به آن اشاره کنید؟
بهبود فضای کسب و کار و کاهش هزینه های مبادلاتی، خروج اقتصاد از بانک محوری و تواناشدن بانک مرکزی برای مدیریت بانکها، انتظاری نکردن فعالان اقتصادی نسبت به اتفاقات خارج از اختیار مانند انتخابات آمریکا، اطمینان بخشی به تولید کننده با توجه به تحریم حداکثری، متناسب کردن نرخ بهره با بازدهی فعالیت های اقتصادی و کاهش هزینه سرمایه، پاسخگویی بانک مرکزی به نهاد ناظر و مردم از طریق گزارش کردن فعالیتهای خود در جهت حفظ قدرت خرید آنها، افزایش مالیات بر بخش غیر مولد اقتصاد و کاهش مالیات بر بخش مولد اقتصاد و اعتماد به بانک مرکزی و سخنان مقامات آن و نیز پاک کردن حافظه تاریخی مردم از انتظارات تورمی و تغییرات مکرر نرخ ارز و... از جمله مواردی است که اگر به تدریج اما با دقت اجرا شود حتما در کاهش نرخ تورم و منفی شدن تورم تاثیر گذار است.
در صورتی که دولت کنونی به موارد راهکارهای پیشنهادی توجه نکند چه آینده ای برای اقتصاد متصور می شوید؟
جامعه ایران یک جامعه ایست که با تورم عادت کرده است و باید با لنگر انداختن و هدفگذاری نرخ تورم بر روی یک نرخ مشخص و تلاش برای رسیدن به آن نرخ مسیر کاهش تورم را آرام آرام طی کنیم.اگر این موانع برطرف نشود انتظار کاهش تورم به صورت پایدار بیهوده است. شاید با افزایش نرخ بهره بانکی بخشی از تورم در کوتاه مدت مدیریت شود ولی تورم شدیدتر را به آینده منتقل خواهد کرد. شواهد و قرائن نشان می دهد رفتار دولت فعلی اینگونه است که دولت آینده با بدهکاری شدیدی روبرو خواهد شد و مدیریت اقتصادی دولت آینده بسیار سخت است الا اینکه دولت خلاق و مبتکر و جوان که بتواند ظرفیتهای داخلی و خارجی را احیا کند بر سر کار بیاید و همراه با مجلس مقتدر و نظام قضایی مبارزه کننده با فساد و انحصار مسیر شکوفایی اقتصاد را باز کنند و این نیز همراه با اعتمادسازی مجدد بین مردم و حاکمیت انجام شدنی است.
نظر شما