گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، موضوع حل بیکاری دهه هاست درایران به در بسته می خورد، با اینکه هر دولتی که روی کار می آید ابتدا شعار ایجاد شغل بخصوص برای جوانان و فارغ التحصیلان میدهد اما بعد از مدتی که درگیر مدیریت اقتصاد و سیاست کشور یا همان سیاسی بازی های معمول نظام سیاست ایران می شود از اشتغالزایی و مدیریت مبتنی بر توسعه اشتغال فاصله می گیریم. در گفت و گو با محمد طاهر احمدی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهدعوامل درونی و بیرونی تاثیر گذار بر مساله اشتغال ونقش دولت دراین موضوع را بررسی می کنیم.
یکی از عمده ترین شعارهای همه ی دولت هایی که تا کنون روی کار آمده اند و خصوصا دولت آقای روحانی که جوانان را مخاطب اصلی خود در رای دهی می دانست این بود که با ایجاد اشتغال رفاه مردم را افزایش می دهد اما نه اشتغال چشم گیری ایجاد شد و همان رفاه قدیم هم از دست رفت برای ما توضیح دهید چرا مساله حل بیکاری در ایران همیشه به در بسته می خورد؟
اگر قصد تحلیل و ارزیابی چرایی افزایش رشد بیکاری را به صورت درست و کارشناسی شده داشته باشیم هم به لحاظ مباحث نظری و تئوری می توان گفت عملکرد دولت در زمینه ایجاد اشتغال به شدت زیر سوال است، چرا که شغل مترادف با توجه به رشد تولید است. اگر سیاست های دولت معطوف به حمایت از بخش تولید صنعتی، کشاورزی، خدمات و سایر موارد می بود حتما شاهد رخداد یک اتفاق خوب در عرصه افزایش اشتغال، حل مساله بیکاری می بودیم چرا که تولید و شغل همزاد هم به شمار می روند، لذا در اقتصاد بین این دو موضوع مهم نمی توان جدایی انداخت، یا بهتر است اینگونه اعلام شود که اصلاً بین آنها هیچ گاه جدایی ایجاد نمی شود و از هم غیر قابل تفکیک هستند. اما چرا اشتغال به حد موردنظر نرسیده و چرا همزاد اشتغال یعنی تولید تا این حد مغفول مانده را باید در سیاست گذاری های دولت در بخش سرمایه‌گذاری جست و جو کرد. به عبارت دیگر تا سرمایه گذاری شکل نگیرد، تولیدی هم شکل نمی‌گیرد، کاری صورت داده نمی‌شود و کارگری نخواهیم داشت که بتواند برای تولید کشور مفید واقع شود. قطعا زمانی شغل ایجاد می شود که سرمایه لازم به تولید تزریق شده باشد، اگر این نسبت رعایت نشود موضوعیت امر از بین می رود، بنابراین بدون سرمایه‌گذاری شغلی ایجاد نمی شود.در واقع در مباحث تئوریک و کاربردی تر همیشه به این موضوع به شدت توجه می شود که ایجاد شغل نیازمند چه میزان سرمایه است؟ یک واحد تولیدی برای راه اندازی و بهره برداری مطلوب نیازمند چه میزان سرمایه گذاری است؟ بنابراین غیرقابل انکار است که بدون وجود سرمایه موفق به اشتغالزایی شویم و بدون سرمایه کار و تولیدی هم شکل نخواهد گرفت.
سرمایه گذاری خارجی به تحقق اشتغال کمک می کند یا سرمایه های داخلی هم می توانند در تحقق این موضوع نقش ایفا کنند و چرا سرمایه‌گذاری در بخش خدمات، کشاورزی، معدن و صنعت صورت نگرفته است؟
برای اینکه همتی بر انجام این موضوع نبوده است. کسی به این موضوع فکر نکرده که با سرمایه های داخلی چه کار بزرگی در اقتصاد می توان به نفع تولید و اشتغال صورت داد. مسوولی برای هدایت سرمایه ها به سمت تولید برای افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری ندویده، هیچ دولتمردی به دنبال سیاست ها و اقدامات اقتصادی، طرح ها و قانون گذاری ها و سیستم‌هایی مرتبط با این حوزه مهم نبوده و نیست.
آیا امکان سرمایه گذاری در این دولت یا در این شرایط اقتصادی به نفع تولید و پاسخ دهی به مطالبات اشتغال کشور وجود دارد؟
بله البته با همکاری بخش خصوصی و مشارکت مردمی، چرا که دولت در حال حاضر با مشکلات عدیده مالی روبروست، روز به روز قدرت تامین مالی دولت ضعیف می شود، لذا قادر به ایجاد سرمایه گذاری برای توسعه تولید و اشتغال شغل نیست، بنابراین باید روی بخش خصوصی تاکید کنیم و سرمایه‌گذاری روی بخش خصوصی متمرکز شود، تسهیل قوانین برای مشارکت مردم و تسهیل سیاست گذاری ها برای فعالیت بیشتر بخش خصوصی در احیای محیط کسب و کار مطلوب از سوی دولت بسیار حائز اهمیت است. اگر دولت در این موضوع همکاری کند به لحاظ آیتم های فنی و کمی سرمایه‌گذار به راحتی می تواند در اقتصاد ایران با هزینه های کم در زمان کوتاهی سرمایه‌گذاری کند. تردیدی نیست که بهبود فضای کسب و کار به معنای بهبود فضای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است و زمینه های لازم برای سرمایه گذاری ایجاد می شود. اگر این مهم محقق شود تنش‌های سیاسی و اقتصادی داخلی حذف می شود، با سیاست گذاری های مختلف در حوزه واردات، صادرات، نظام ارزی، گمرکی و بانکی و حرکت در جهت تقویت سرمایه گذاری به سمت تولید، اقتصاد وارد یک مسیر متفاوت از چهل سال گذشته می شود، لذا ما چاره ای به به غیر از این مسئله نداریم، هر کارشناس سیاسی و اقتصادی غیر از این موضوع حرف بزند، مسلما دانش اقتصاد را به خوبی درک نکرده است، بنابراین ما هیچ راهی به غیر از بهبود محیط کسب و کار و برنامه‌ریزی برای ایجاد تمایل در سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در تولید نداریم.
بنابراین معتقد هستید الفبای ایجاد شغل هدایت سرمایه ها و سرمایه گذاران و حمایت از آنها برای تحقق رونق در تولید است؟
بنده بر فرض مثال اگر رئیس جمهور بودم حتما برای تحقق این مساله حیاتی، دست سرمایه‌گذاران را می‌بوسیدم برای اینکه در عرصه تولید سرمایه گذاری کنند، همه ی بسترهای لازم را برای سرمایه‌گذاری آنها مهیا می‌کردم چرا که بدون سرمایه‌گذاری تولید، رفاه، رشد اقتصادی و قدرت اقتصادی نخواهیم داشت و هیچ کس در جهان روی ما حساب نمی کند. جای تاسف دارد که عنوان شود متاسفانه الفبای اقتصاد مورد غفلت واقع شده و ما در برابر کوهی از این غفلت عظیم قرار داریم، غفلتی که باعث شده سرمایه ها به سمت دره های سوداگری بازارهای مختلف هدایت شوند و دردسرهای بزرگی برای اقتصاد بیافرینند.
نقدینگی کنونی کشور اگر به تولید تزریق شود چه اندازه در تحقق اشتغالزایی موثر خواهد بود؟
ما علاوه بر برخورداری از نیروهای انسانی تحصیل کرده و متخصص، نقدینگی قابل توجهی داریم. اگر نسبت‌های مهندسان فارغ التحصیل ما را با جمعیت کشورهای دیگر مقایسه کنیم متوجه این ظرفیت بزرگ نیروی انسانی نخبه و متخصص می شویم، از سوی دیگر بخش عمده‌ای منابع طبیعی مورد نیاز تولید در دسترس است، اما متأسفانه فقط بلد نیستیم این سرمایه ها را چگونه مدیریت کنیم، به آنها خط و مشاوره بدهیم، نمی‌دانیم کجا باید سیاست‌گذاری کنیم و موانع را چگونه باید برطرف کنیم! نمی دانیم یا برایمان مهم نیست که باید به سرمایه گذار انگیزه داد، تا با شوق و تمایل در عرصه تولید سرمایه گذاری کند. ببینید حتی اگر ما مشکلاتمان را با دنیای خارج حل کنیم، در مسائل سیاسی با خارج مشکلی نداشته باشیم، به دلیل ضعف ساختار هایی که در جامعه وجود دارد سرمایه‌گذاران ما محدود می شوند، لذا تمایلی به سرمایه‌گذاری در تولید باقی نمی ماند. اگر از این وضعیت با مدیریت و سیاست گذاری درست عبور کنیم و بر مساله رشد سرمایه‌گذاری در تولید و کاهش نرخ بیکاری تمرکز کنیم، اقتصاد پویایی در پیش رو خواهیم داشت، اقتصادی که بتواند نرخ بیکاری را به شدت کاهش دهد، منجر به افزایش نرخ رشد اقتصادی شود، شکاف درآمدی را کم کند، درآمدها را افزایش دهد. برای رسیدن به این منظور باید یک سری متغیر ها و آیتم هایی در حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که همچنان مانع از گسترش سرمایه‌گذاری در حد مورد نیاز است را به سرعت و با قاطعیت از پیش رو برداشت.
به نظر می رسد در آخر امسال بیش از ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی خواهیم داشت، با توجه به اینکه به بحث بیکاری و پیامدهای آن چون فقر و به خطر افتادن امنیت اجتماعی اشاره کردید، برای اینکه بتوانیم از این طریق مانع افزایش آسیب های اجتماعی ناشی از بیکاری افراد جامعه شویم چه راهی نزدیک و کم خطرتر است و سرمایه گذاران را زودتر به این مسیر وارد می کند؟
اگر دولت اراده لازم را برای رساندن سرمایه ها به این سمت داشته باشد با مشوق ها و تسهیل فضای کسب و کار حتما در این زمینه فعالیت های لازم را انجام می دهد.از این جهت گفتم دولت اراده لازم برای این موضوع را ندارد چرا که ابزارها و سیاست‌ها و بسترها برای تحقق این موضوع مهم تا کنون فراهم نشده است. در حالی که این اتفاقات باید رخ دهد، باید اقتصاد مقاومتی محقق شود، اما بسیاری از سیاست‌های دولت در تضاد با این موارد است. دولت اگر می خواست اشتغال را سر و سامان بدهد قانون بهبود فضای محیط کسب و کار مصوب سال ۹۰ یا شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی را به چرخه می انداخت، اما متاسفانه دولت از همان ابتدای روی کار آمدن این موارد مهم را به فراموشی سپرد و اصلاحات لازم را انجام نداد. طرح تحول اقتصادی یا جراحی اقتصادی که دولت می تواند به مردم وعده دهد چیزی غیر از بهبود فضای کسب و کار نیست،دگرگونی در نظام بانکی، مالیاتی، گمرکی و فضای کسب و کار بسیار مهم است. وقتی که می‌گوییم اراده لازم وجود ندارد به این دلیل است که با اعلام کردن یا مصوب کردن یک قانون اتفاق خاصی رخ نمی دهد، بلکه زمانی می توان گفت دولت به فکر حل مشکلات اشتغال است که طی سالهای مختلف برای رونق دادن به تولید کار کرده باشد اما زمانی که دولت نای جراحی اقتصادی ندارد و سایر نهادها هم برای این منظور وارد عمل نمی شوند، بنابراین می توان گفت اراده لازم شکل نگرفته است. تا زمانی که اراده به وجود نیاید، روز به روز بر دامنه بیکاری و تنش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور افزوده می شود. متاسفانه تداوم این روند ما را به بن بستی می رساند که نتیجه ای غیر از افزایش تنش بیشتر در آینده نخواهد داشت.
نظر شما