گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، سالهای ٩٨ و ٩٩ تورم در اقتصاد ایران به بدترین شکل ممکن زندگی و معیشت و تولید کشور را تحت الشعاع خود قرار داد، با اینکه سال گذشته سال جهش تولید نام داشت و کاهش تورم به عنوان یک الزام برای جهش تولید لازم بود اما این موضوع نه تنها آنگونه که مورد انتظار بود محقق نشد، بلکه تبعات افزایش تورم حتما در زندگی و معیشت مردم در سال ١۴٠٠ هم تاثیر خواهد بود. نرخ تورم در اسفندماه سال گذشته ٣۶.٨ درصد اعلام شد، چرایی افزایش نرخ تورم با کامران ندری اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق مطرح شده که دلایل این موضوع را از زبان استاد اقتصاد می خوانیم.
کامران ندری اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع)در خصوص تورم اقتصاد ایران و دلایل افزایش آن گفت: یکی از مشکلاتی که در اقتصاد ایران به یک چالش جدی تبدیل شده، تورم ناشی از چاپ پول است. عمده دلیل تورمی که در سال ۹۸ و ۹۹ تجربه شد را می توان به رشد بالای نقدینگی و خلق پولی که در اقتصاد اتفاق افتاد، ارتباط داد، بنابراین تورم ما از جهات مختلف قابل بررسی است، یعنی اینکه توجیه اقتصادی ندارد، اما توجیه سیاسی دارد.
وی در خصوص توجیه سیاسی افزایش نرخ تورم گفت: وقتی بودجه دولت کسری دارد، و دولت از راه های متعارف قادر به تامین هزینه های خود نیست، مخصوصا بخش عمده ایی از هزینه های دولت حقوق و دستمزدهایی است که به کارمندان دولت پرداخت می شود، لذا عدم تامین درآمدهای دولت، بعضا می تواند تبعات اجتماعی نیز به دنبال داشته باشد و حتی باعث اعتراض کارمندان شود، و در برخی موارد نیز باعث رکود شود، با توجه به اینکه دولت تقاضا ایجاد می کند.
استاد اقتصاد در این زمینه توضیح داد : مثلا فرض کنید برای احداث زیر ساخت های حمل و نقل تقاضا ایجاد می شود و اگر دولت هزینه های طرح های عمرانی را تامین نکند، طبیعتا شاهد رکود و کسادی در فعالیت ها خواهیم بود، بنابراین دولت برای چاپ پول در راستای تامین هزینه های طرح ها و اولویت های خود، توجیه سیاسی اجتماعی برای چاپ پول پیدا می کند، بنابراین خلق پول به تورم منتهی می شود و منجر به افزایش نارضایتی عمومی هم می شود.
ندری در خصوص عادت کردن مردم ایران به افزایش تورم نیز گفت : بر حسب ظاهر مردم ما تا حدودی به تورم خو گرفته یا به نوعی به چنین فرآیندی در اقتصاد عادت کرده اند، یعنی در مقایسه با ملت های دیگر، مردم ایران آنچنان نسبت به افزایش تورم ابراز ناراحتی و شکایت نمی کنند و همین باعث شده دولت ها وقتی با کسری بودجه مواجه می شوند با یک تصمیم سخت مثل چاپ پول، از آن جایی که حساسیت مردم نسبت به تورم بالا نیست دست به چنین اقدامی می زنند و ترجیح می دهند به جای سیاست گذاری های درست اقتصادی برای تامین بودجه مثل کسب مالیات از ثروتمندان، پول چاپ کنند. درخصوص افزایش تورم شاهد هستیم که مردم اعتراض خیابانی هم نمی کنند اما هنگامی که شاخص بورس ریزش کرد، علی رغم اینکه در مدت زمان مشخصی رشد صعودی داشت، و منفعت قابل ملاحظه ای برای برخی از سرمایه گذاران در بازار سرمایه ایجاد کرده بود ولی به محض ریزش، اعتراض های خیابانی مردم با شعار دهی علیه سیاست های دولت و رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در بورس بالا گرفت، اما کسی برای افزایش تورم اعتراض خیابانی نکرده و نسبت به دولت معترض نشده که چرا قیمت مرغ سه برابر شده، چرا هزینه های زندگیشان چند برابر شده است؟ لذا مواردی که منجر به اعتراض خیابانی می شود برای دولت مهم است، حتی بخش از این خلق پول سهم حمایت از بازار سرمایه می شود برای اینکه می تواند منجر به اعتراضات خیابانی شود، ولی همانگونه که اشاره شد در نهایت در گفت و گوهای مردم شاهد اعتراض به افزایش نرخ تورم هستیم که بابت افزایش نرخ تورم ابراز ناراحتی می کنند اما اعتراض خیابانی برای تورم وجود ندارد.
ندری در خصوص راهکار افزایش درآمد دولت بدون فشار تورمی به مردم اظهار داشت : دولت برای تامین هزینه های خود با تکیه بر اصلی ترین منبع درآمد کشور یعنی مالیات می تواند بدون چاپ پول و فشار تورمی به مردم، نیازهای بودجه ای را تامین کند. اما اخذ مالیات در ایران گرفتاری های خاص خود بخصوص حوزه اجرا و شناسایی در آمدهای مشمول مالیات را دارد. نظام مالیاتی ما از منظر زیر ساخت های اطلاعاتی قوی نیست، فرار مالیاتی در اقتصاد ایران بسیار زیاد است، لذا اخذ مالیات کار ساده و آسانی نیست. از سوی دیگر چون دولت ها در دهه های گذشته درآمدهای نفتی بالایی داشته اند، آنگونه که باید و شاید در حوزه ایجاد زیرساخت های لازم برای وصول مالیات به صورت اساسی اقدام نکرده اند،لذا یکی از ضعیف ترین نظام مالیاتی دنیا را در اقتصاد ایران داریم، ثانیا دولت ها در هزینه کرد درآمدها، بسیار ضعیف عمل کرده اندبه همین دلیل مردم تمایلی به پرداخت مالیات ندارند، یعنی هنگامی که پای صحبت بسیاری از فعالین اقتصادی می نشینید و از آنها می پرسید که چرا از پرداخت مالیات استقبال نمی کنید؟ پاسخ می دهند: به دلیل عملکرد مالیاتی دولت که به دنبال رفاه اجتماعی نیست، یعنی آنها احساس نمی کنند که درآمدهای مالیاتی برای مردم هزینه می شود، به همین خاطر خود مردم هم تمایلی برای پرداخت مالیات ندارند، لذا به طرق مختلف تلاش می کنند به نحوی درآمد مشمول مالیات خود را کمتر نشان دهند.
وی در این باره خاطر نشان کرد : به هر حال دولت ها در این حوزه ها سرمایه گذاری های لازم را نکرده اند و ساختارهای لازم برای وصول درآمدهای مالیاتی را آماده نکرده اند. نکته بعدی اینکه دولت هایی که گرفتار کسری می شوند و درآمدهای مالیاتی جاری کفایت هزینه هایشان را نمی دهد، معمولا اوراق منتشر می کنند و با انتشار اوراق کسری بودجه خود را تامین می کنند، البته بسته به میزان اوراقی که آن ها منتشر می کنند قیمت اوراق تحت تاثیر قرار می گیرد. وقتی کسری زیاد شود و ناچار به انتشار اوراق بیشتری شوند، آن زمان قیمت اوراق در بازار پایین می آید و نرخ بهره ای که دولت باید پرداخت کند بالا می رود. نرخ بهره برای دولت یک مسئله حساسی است، چرا که دولت ها تمایلی به افزایش نرخ بهره ندارند، لذا اگر این مسائل در کنار هم گذاشته شود، در نهایت می توان نتیجه گرفت ساده ترین راه برای دولتی که با کسری بودجه مواجه می شود چاپ پول است، چون نهایت هزینه ای که برای دولت ایجاد می کند، اعتراضات کلامی و شفاهی مردم است و اعتراض جدی از ناحیه مردم اتفاق نمی افتد، بنابراین چون افزایش تورم تا کنون برای دولت ها هزینه ای نداشته است، ایران جزء کشورهایی است که چند دهه پیاپی تورم بالا دورقمی را تجربه کرده است.
نظر شما